مهربان ما

بسم الله الرحمن الرحیم

 چرایی و چگونگی گریستن همواره یکی از رازهای پیچیدۀ زندگی انسان بوده است. گریه در زندگی و رشد افراد عملکردهای متفاوتی دارد و در همراهی با موقعیت‌های گوناگون اجتماعی و شرایط احساسی متغیر و گاه متضاد به چشم می‌خورد. به ندرت پیش می‌آید که کسی از روی افسردگی و اندوه بخندد ولی گریستن در هنگام شادی و خوشحالی غیر معمول نیست.

 وقوع گریستن در طول رشد انسان از نوزادی تا بلوغ منعکس کنندۀ بسیاری از حالت‌های احساسی اوست. فرد به دلایل مختلفی مانند اندوه، مصیبت، خشم، درد، شادی و لذّت می‌گرید. از لحاظ پزشکی گریستن نشانه‌ای از رنج جسمانی و استرس محسوب می‌شود و به عبارت دیگر علامتی از تشویش فیزیولوژیک و فشار روحی است.

می‌توان گفت که گریستن درسه سطح متفاوت روی می‌دهد. در سطح اوّل شرایط فیزیولوژیک موجب گریه می‌شود. مانند گریۀ نوزاد یا صدمات فیزیکی به بزرگسالان. در سطح دوّم خلقیات، احساسات و حالات عاطفی پا به میدان می‌گذارند . مثلاً نوجوانی که به غرورش برمی‌خورد و مناعت طبع او زیر سئوال می‌رود براثر ناکامی ناشی از تحقیر گریه می‌کند. درسطح سوّم احساسات ژرف‌تر و متعالی‌تر درکارند. مانند گریستنی که درهنگام نیایش یادرک عمیق یک پدیده یا حالات عرفانی روی می‌دهد.

درمتون مربوطه از گریۀ زیباشناختی یاد می‌شود که به تأثیر ناشی از درک آثار هنری والا نسبت داده می‌شود. البته همه افراد به این سطح نمی‌رسند زیرا نیل به این مرتبه مستلزم کسب آگاهی ژرف‌تر از خویشتن و جهان و روابط میان آن‌ها است.

گریستن مجموعه‌ای از نمایه‌های رفتاری مانند اشک ریختن، هق‌هق کردن و آه کشیدن است که توسط برخی مولفه‌های فیزیولوژیک و جسمانی همراهی می‌شود. گریه نیز مانند خنده به گونۀ انسان تعلق دارد. البته تحریک چشم در حیوانات نیز مانند انسان موجب ترشح اشک می‌شود ولی گریستنی که ناشی از تأثر احساسی باشد منحصر به انسان است و درسایر گونه‌های جانوری دیده نمی‌شود. (اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُون‏)

از لحاظ فیزیولوژیک ترشح اشک‌ها تحت کنترل دستگاه پاراسمپاتیک است و وظیفۀ محافظت از چشمان در برابر آلودگی‌ها وعفونت‌ها به عهدۀ اشک‌هاست. ترکیب بیولوژیک اشک شامل پروتئین‌ها، آنزیم‌ها، چربی‌ها و متابولیت‌ها (فرآورده‌های نهایی ناشی از سوخت وساز) و الکترولیت‌ها است. ترکیبات پروتئینی اشک‌های عاطفی با اشک ناشی از تحریک تفاوت دارند.

 درعین حال که با تسهیل بهبودی فرد نقشی تعادل آفرین ایفا می‌کند حالت برانگیختگی اجتنابی بالایی به وجود می‌آورد که موجب انگیزش رفتارهایی می‌شود که به گریستن خاتمه می‌دهند. به عبارت دیگر همراه گریه آمیزه‌ای از احساسات و حالات مثبت و منفی تجربه می‌شود.

پژوهش‌های آزمایشگاهی اثرات فیزیکی گریستن را روشن کرده است. گریه با آهسته‌تر کردن تنفس اثرات آرام بخش دارد ولی تعریق و افزایش ضربان قلب همراه گریه مشابه تجارب ناخوشایند ناشی از استرس، تهییج وبرانگیختگی است. امّا جالب است که اثرات منفی زود گذرند و تأثیرات جسمانی آرام کننده دیرپاتر هستند و بیشتر طول می‌کشند.

در باب تأثیر گریه برخلق و خو و وضعیت عاطفی افراد نیز پژوهش‌هایی صورت گرفته است. «جملۀ گریه آدم را سبک می‌کند» در زبان فارسی زیاد شنیده می‌شود. مطالعه بر 3000 نفر درخارج از آزمایشگاه نشان داد که اکثریت این افراد پس از گریه بهبود خلق و خو و احوال خود را گزارش کردند. البته 3/1 هم چنین تجربه‌ای نداشتند. این پژوهش‌ها نشان می‌دهند که فواید گریستن بستگی به آن دارد که چه کسی می‌گرید و چرا می‌گرید و گریستن در چه زمان، مکان و شرایطی رخ می‌دهد. علاوه برآن افرادی که از حمایت اجتماعی برخوردار بودند احتمال بهتر شدن آن‌ها پس از گریه بیشتر بود.

دلایل گريه كردن:
1- نوزادان از گريه به عنوان ابزار بقا استفاده مي‌كنند. گريه كودكان يك وسيله ارتباطي با مادر بوده و از طريق آن طلب كمك مي‌كنند. علل اصلي گريه نوزادان گرسنگي، پوشك خيس، كثيف و يا نامناسب، نياز به تماس بدني و نوازش، درد ناشي از گاز معده و روده، سرما و گرماي شديد، كسالت و بي‌حوصلگي، استرس، محيط پرازدحام، درد و جلب توجه مي‌باشد.

گریه کودکان هم ترجمه می‌شود!

دانشمندان معتقدند نوزادان در هنگام گرسنگی، ناراحتی و حتی درد کشیدن گریه خود را تغییر می‌دهند تا جلب توجه ایجاد کنند. به این ترتیب می‌توان به زودی تجهیزات الکترونیکی ساخت که بر اساس نوع گریه بچه‌ها علت گریه کردن را مشخص کند.

دانشمندان ادعا کردند به زودی می‌توانند دستگاه‌هایی بسازند که با شنیدن نوع گریه کردن کودکان به علت ناراحتی آن‌ها پی‌ببرند و به والدین آن‌ها اطلاع دهند.

برای تحقیق در مورد این موضوع محققان ژاپنی صدای گریه کودکان را ضبط کرده و وضعیت احساسی آن‌ها را نیز ثبت کردند.

دانشمندان متوجه شدند با استفاده از صدای گریه کودکان می‌توان فرمول‌های ساده‌ای طراحی کرد تا به طور دقیق مشخص کند یک کودک به چه چیزی نیاز دارد که گریه می‌کند.

این تیم تحقیقاتی ادعا کرده‌اند با کمک این روش توانسته‌اند بین گریه‌های ناشی از درد و دیگر گریه‌ها تمایز قائل شوند.

در حال حاضر دانشمندان در حال استفاده از کامپیوترهای قدرتمندی هستند تا معنای گریه‌های کودکان را تحلیل کنند و امیدهایی وجود دارد که به زودی دستگاه‌های مفسر گریه کودکان به بازار عرضه شود.

پروفسور توماسا ناگاشیما از موسسه تکنولوژی موروران در هوکایدو در این باره گفت: «کنترلگرهای آینده کودکان می‌توانند گریه کودکان را ترجمه کنند و به این ترتیب والدین به راحتی به علت گریه نوزادان خود بر اثر خواب آلودگی، گرسنگی ، درد یا موارد دیگر پی‌ببرند.

همانطور که هر پدر و مادری می‌داند کودکان به سلاح قدرتمندی برای آگاه کردن والدین خود مجهز هستند، اما متأسفانه هیچ کتابی برای تشخیص نوع گریه کردن کودکان وجود ندارد. تا کنون مطالعات متعددی برای طبقه بندی کردن گریه کودکان براساس الگوی گریه کردن آن‌ها انجام شده است.»

او در ادامه گفت: «تیم ما از یک برنامه تشخیص الگوی صدا استفاده می‌کند که با استفاده از اطلاعات آماری می‌تواند نوع گریه کردن را طبقه‌بندی کند. به زودی می‌توان به ساخت تجهیزات مترجم صدای گریه کودکان امیدوار بود.»

از آنجا که ترجمه گریه‌ها مختلف کودکان و شیوه رفتار با آن در این مقاله نمی‌گنجد اگر تمایل دارید که در این رابطه بدانید اینجا کلیک کنید.

2- علل گريه در افراد بزرگسال عمدتا شامل غم و اندوه(49%)، شادي و خوشي(21%)، خشم(10%)، همدردي(7%)، اضطراب(5%) و ترس(4%) مي‌باشد.
3- انسان‌ها براي تحت تاثير قرار دادن و برانگيختن احساسات و ترحم ديگران نيز متوسل به گريه مي‌شوند.

فوايد گريه كردن

اشك مايعي است كه با فرآيند ايجاد اشك در چشم‌ها توليد مي‌گردد. وظايف اشك شامل تميز كردن و شستشوي سطح چشم، ضد عفوني كردن چشم‌ها، لغزنده كردن چشم‌ها براي حركت آسان كره چشم و پلك‌ها، جلوگيري ازخشك شدن چشم‌ها و پلك‌ها، ايجاد ارتباط ميان انسان‌ها، دفع مواد تجمع يافته حاصل از فرآيند پاسخ به استرس مي‌باشد. فقدان اشك باعث ايجاد سوزش، خارش و قرمزي در چشم‌ها، احساس وجود شن در چشم‌ها، حساسيت به نور، از دست رفتن شفافيت قرنيه، ايجاد زخم در قرنيه، عفونت هاي مكرر و شديد چشم‌ها، خشكي چشم‌ها و در نهايت منجر به نابينايي مي‌گردد.

اشک‌های احساسی سطح منگنز بدن را کاهش می‌دهند. این مواد معدنی بروی خلق و خو تاثیر مستقیم می‌گذارد. غلظت منگنز اشک احساسی ۳۰ برابر بیشتر از منگنز موجود در سرم خون است.

اگرچه فلسفه و کارکرد عزاداری ایام محرم و عاشورا فراتر از مسأله سلامت و مفاهیم آن است اما برخی کنش‌های انسانی و عاطفی نهفته در آن از منظر سلامت نیز قابل تحلیل و بررسی است.

یکی از مهم‌ترین فعل و انفعالات زیستی و فیزیولوژیکی که به واسطه آیین‌های این ایام در انسان افزایش می‌یابد گریستن و اشک ریختن است. مطالعات مختلف در سرتاسر جهان نشان دهنده اين امر است كه گريستن در سلامتي بدن نقشي كليدي داشته و محققان گريه كردن را به عنوان يكي از شيوه‌هاي درماني به افرادي كه به افسردگي دچارند، توصيه مي‌كنند.

بررسي‌ها نشان مي‌دهد اشك‌هايي كه با احساسات در ارتباطند، داراي سطوح بالايي از پروتئين، منگنز، پتاسيم و هورمون هاي مانند پرولاكتين هستند. منگنز يكي از مواد حياتي بدن است كه افزايش آن در بدن مي‌تواند منجر به كاهش توانايي لخته شدن خون، كاهش كلسترول خون و مشكلات پوستي شود. همچنين پتاسيم بر روي سيستم‌هاي اعصاب و ماهيچه‌ها و فشار خون تأثيرگذار بوده و هورمون پرولاكتين نيز در ايجاد استرس نقش داشته و بر عملكرد سيستم دفاعي بدن و ديگر قسمت‌ها تأثيرگذار است و افزايش هر يك از اين سه ماده در بدن مي‌تواند اختلالات متفاوت و پيچيده‌اي را ايجاد كند.

به گفته محققان به اين دليل كه عدم كاهش استرس در افراد مي‌تواند منجر به سكته قلبي و اختلال در قسمت‌هاي مختلف مغزي شود، گريه كردن نقش حياتي را براي حفظ سلامت انسان‌ها ايفا مي‌كند.

متخصصان مغز واعصاب و روانپزشكان نیز مي‌گويند 85 درصد زنان و 73 درصد مردان پس از گريه كردن به احساس بهتري دست پيدا مي‌كنند.

17 مورد از فواید گریه کردن

1- هنگامی که ما دچار استرس هیجانی می‌شویم، مغز و بدن ما شروع به تولید ترکیبات شیمیایی و هورمون‌های خاصی می‌کند. گریه کردن کمک می‌کند تا این ترکیبات شیمیایی زائد که نیازی به آن‌ها نیست از بدن حذف گردند.

2- اشک‌های احساسی در واقع مواد سمی که در پی استرس هیجانی در خون تجمع می‌یابند را از بدن دفع می‌کند.

3- اشک‌های احساسی سطح منگنز بدن را کاهش می‌دهند. این مواد معدنی بروی خلق و خو تاثیر مستقیم می‌گذارد. غلظت منگنز اشک احساسی ۳۰ برابر بیشتر از منگنز موجود در سرم خون است.

4- اشک احساسی نسبت به اشک پایه و رفلکس حاوی ۲۴ درصد پروتئین آلبومین بیشتری می‌باشد.

5- گریه مانند ادرار و تعریق باعث حذف مواد سمی و محصولات زائد بدن می‌شود.

6- گریه یک مکانیسم رایگان، طبیعی و قدرتمند برای کنار آمدن با درد، استرس و اندوه می‌باشد.

7- هورمون‌هایی که پس از استرس در بدن انباشته می‌شوند به حد سطح سمی رسیده و باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن و دیگر فرآیندهای بیولوژیکی می‌شوند. اشک‌های احساسی به عنوان دریچه اطمینان برای قلب عمل می‌کنند.

8- ترکیباتی که حین استرس در بدن تجمع می‌یابد با اشک خارج می‌گردند. همین امر باعث کاهش استرس می گردد. این مواد شامل آندورفین (lucine-enkephaline)، که در کنترل درد موثر است، پرولاکتین که در تنظیم تولید شیر نقش دارد، و آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) که یک نشانگر مهم استرس است، می‌باشند. سرکوب گریه و اشک باعث افزایش استرس می‌گردد.

9- نه تنها گریه باعث ارتقاء سطح سلامتی فرد می‌شود بلکه در افزایش حس تعلق در گروه نیز تاثیرگذاربوده و موجب افزایش حضور و دخالت دیگران در تأمین رفاه فرد می‌شود. اشک‌ها یک روش مؤثر در ایجاد ارتباط بوده و در برانگیختن حس همدردی و دلسوزی سریع‌تر ازهر ابزار دیگری عمل می‌کنند. گریه به طور مؤثری بازگو کننده آن است که شما در مورد یک دل مشغولی خاص صادق و بی‌ریا بوده و در کنار آمدن با آن مشکل مضطرب می‌باشید.

10- گریه عملی طبیعی، سالم و شفا بخش است.

11- گریه در کاهش و جلوگیری از بیماری‌های مرتبط با استرس مؤثر می‌باشد.

12- خنده و گریه دو ابزار کارآمد درکاهش استرس و رهایی از احساسات منفی می‌باشند.

13- هنگامی که گریه سرکوب می‌شود، هیجانات رها نمی‌شوند و خصایص شخصیتی مخرب همچون پرخاشگری بروز می‌کنند.

14- به باور دانشمندان سرکوب و امتناع از گریه کار معقولی نیست. اما برخی افراد که پس از مورد انتقاد قرار گرفتن، مشاجره با دوستان، مواجهه با ناکامی‌های کوچک فوراً شروع به گریستن می‌کنند، باید به روانشناس مراجعه کنند. چرا که معمولا علت اصلی این نوع گریه‌ها اعتماد بنفس پایین و یا مشکلات روانی مزمن در فرد بوده و بایستی فرد تحت درمان قرار گیرد.

15- انسان‌ها پس از گریه کردن از لحاظ جسمی و روانی احساس بهتری می‌کنند و در واقع سبک و خالی می‌شوند. (به علت دفع مواد انباشته شده که توضیح داده شد)

16- گریه یک ابزار برقراری ارتباط است یک زبان جهانی برای درخواست کمک و حمایت اجتماعی.

17- گریه کمک می‌کند به آزاد سازی آندورفین‌ها به جریان خون. آندورفین‌ها ترکیبات شیمیایی ای هستند که باعث بهبود خلق و خو و تسکین درد می‌شوند.

یکی از معیارها و متغیرهایی را که در تاثیر گریستن باید مورد توجه قرار داد تفاوت جنسیتی است. همه می‌دانیم که معمولاً زنان بیش از مردان گریه می‌کنند تحقیقات و بررسی‌های علمی نیز این را نشان داده است زنان ۴ تا ۵ برابر بیشتر از مردان گریه می‌کنند. ۵.۴ بار در ماه. برای شناخت این تفاوت به نکات ذیل توجه کنید:

تفاوت گریه در مردان و زنان

- دختران و پسران تا قبل از بلوغ به یک میزان گریه می‌کنند، چرا که ترشح هورمون پرولاکتین که باعث تحریک تولید اشک می‌شود به یک میزان در هر دو جنس تولید می‌شود.

ـ پس از بلوغ میزان ترشح پرولاکتین که در تولید و تناوب گریه موثر است در زنان ۶۰ درصد بیشتر از مردان می‌شود.

- غدد اشکی مردان از لحاظ ساختاری متفاوت و کوچک‌تر از غدد اشکی زنان می‌باشد. شاید یکی از دلایل بیشتر گریه کردن زنان نیز همین مسئله باشد. مردان و زنان نمی‌توانند یکدیگر را بخاطر چگونه گریه کردنشان مورد سرزنش قرار دهند.

- یکی دیگر از علل بیشتر گریه کردن زنان باورهای فرهنگی می‌باشند، که اجتماع گریه کردن زنان را بیشتر مورد پذیرش قرار می‌دهد. مردان آرام، بدون صدا و با اندکی اشک گریه می‌کنند. به طوری که معمولاً کاسه چشمان آن‌ها از اشک پر می‌شود، اما بندرت اشک به گونه‌ها سرازیر می‌گردد.

- اما زنان معمولاً پر سرو صدا و با اشک‌های فراوان گریه می‌کنند.

بر اساس نتايج مطالعات جديد گريستن باعث افزايش انگيختگي در عملكرد بدن براي دفع تهديدهاي فيزيولوژيكي خواهد شد. براي اثبات اين نظريه محققان افزايش حساسيت پوست را در حين گريستن و بعد از آن و همچنين افزايش عمق تنفس در انسان را مثال مي‌زنند. زيرا اين دو پديده از نشانه‌هاي سلامتي بدن به شمار مي‌روند.

در حال حاضر دانشمندان فراواني در سر تا سر جهان مشغول مطالعه بر روي اين پديده طبيعي بوده تا بتوانند نشانه‌هاي علمي را براي درك منشا اصلي گريه، تأثيرات اجتماعي و شخصي گريستن و ارزش سلامتي آن به دست آورند كه اين تلاش جهاني مي‌تواند عمل گريستن را كه اكثر جوامع آن را نشانه ضعف در افراد مي‌دانند، به عملي مفيد و ضروري تبديل كند.
پرده اشك از سه لايه مجزا تشكيل يافته است: 

1- لايه موكوس(mucous):  داخلي‌ترين لايه فيلم اشك مي‌باشد. چسبناك و لزج بوده و از موسين تشكيل يافته است. اين لايه توسط سلول‌هاي ملتحمه و قسمت داخلي پلك‌ها ترشح مي‌شود. اين لايه قرنيه را مي‌پوشاند تا يك لايه آب‌گريز براي پخش و گسترش يكنواخت لايه آبي فراهم آيد. اين لايه فيلم اشك را روي سطح چشم مي چسباند. بدون اين لايه، فيلم اشك بصورت قطره هاي ريز در خواهد آمد. 2- لايه آبي(aqueus): آبكي بوده و 90 درصد فيلم اشك را تشكيل مي‌دهد. حاوي آب و ديگر مواد نظير پروتئين‌هاي لاكتوفرين، ليزوزيم و ليپوكالين، الكتروليت‌ها، آنتي اكسيدان‌ها و برخي ويتامين‌ها مي‌باشد. اين لايه عمدتاً توسط غدد اشكي ترشح مي‌شود. وظايف اين لايه شامل: اكسيژن رساني به سطح چشم، مبارزه با عفونت توسط آنتي بيوتيك‌هاي طبيعي (ليزوزيم و لاكتوفرين)، صاف كردن سطح چشم، شستن چشم‌هاازسلول‌هاي مرده، گردوغبار، مواد محرك و حساسيت‌زا است.
3- لايه (چربي) ليپيد(lipid): اين لايه روغني است و خارجي‌ترين لايه فيلم اشك را تشكيل مي‌دهد. اين لايه توسط غدد ميبومين(meibomian)  كه در لبه پلك‌هاي فوقاني و تحتاني واقع مي‌باشند ترشح مي‌شود. اين لايه با ايجاد يك حايل آب‌گريز از تبخير لايه اصلي فيلم اشك (لايه آبي) جلوگيري مي‌كند. وظايف ديگر اين لايه شامل: افزايش كشش سطحي و جلوگيري از سر ريز شدن اشك از پلك‌ها و لغزنده كردن چشم و تسهيل عمل باز و بسته كردن پلك‌ها مي‌باشد.

غدد اشكي(lacrimal glands): 
غدد اشكي در گوشه خارجي چشم‌ها و پشت پلك‌هاي فوقاني قرار گرفته‌اند. غدد اشكي هر كدام به اندازه يك بادام بوده و 2 سانتي متر طول دارند. مايع اشكي از طريق 6-12 مجاري كوچك ترشحي به فضاي ميان چشم وپلك فوقاني وارد مي‌گردد. با هر بار باز و بسته كردن چشم‌ها اشك از مجاري ترشحي غدد اشكي مكيده شده و به سمت مجراي اشكيِ بيني كه به صورت دو سوراخ بسيار ريز در گوشه داخلي چشم‌ها قرار گرفته هدايت مي‌گردد. در انتها اشك به كيسه اشك و سپس به حفره بيني مي‌ريزد. به همين علت است كه هنگام گريه كردن ممكن است دچار آبريزش بيني گرديد.
انواع اشك: 1- اشك پايه (basal tears): درچشمان پستانداران سالم قرنيه پيوسته (24 ساعته) توسط اشك‌هاي پايه خيس و تغذيه مي‌گردد. اين اشك باعث لغزنده شدن چشم‌ها و شستشوي چشم‌ها از ذرات خارجي مي‌گردد. مايع اشك حاوي آب+موسين+چربي ها+ليزوزيم+لاكتوفرين+ليپوك‌لين+ايمنوگلوبولين‌ها+گلوكز+سديم كلرايد+كلرايد پتاسيم+آنتي اكسيدان‌ها+برخي ويتامين‌ها مي‌باشد.
2- اشك رفلكس(reflex tears):هر چزي كه باعث تحريك و يا خشك شدن چشم شود، مي‌تواند توليد اين نوع اشك را افزايش دهد. اين نوع اشك بطور غير ارادي و در پاسخ به مواد محرك چشم نظير ذرات خارجي، گردوغبار، آلرژن‌ها، پاتوژن‌ها و مواد محرك ديگري همچون بخارات پياز، گاز اشك‌آور و افشانه فلفل ترشح مي‌گردد. اين اشك‌ها سعي مي‌كنند تا مواد محرك و آزاردهنده را از چشم‌ها پاك كنند. باد شديد و نور شديد خورشيد نيز مي‌تواند باعث توليد اشك رفلكس گردند. اين اشك بيشتر آبكي بوده و از ليزوزويم و ايمنوگلوبولين بيشتريبرخورداراست.

3-اشك احساسي و يا گريه(emotional tears/crying): اين اشك هنگام احساساتي شدن انسان‌ها (استرس هيجاني) و يا احساس درد فيزيكي ترشح مي‌گردد. آغازگرهاي هيجاني اين نوع اشك معمولاً خشم، اندوه، شادي، ترس، شوخ طبعي و ناكامي مي‌باشند. تركيبات شيميايي اين نوع اشك با تركيبات دو اشك قبلي متفاوت است. اشك احساسي حاوي هورمون‌ها و پروتئين‌هاي بيشتري مي‌باشد. اين اشك حاوي هورمون‌هايپرولاكتين، هورمون رشد، آدرنوكورتيكوتروپين، آندروفين و فلز منگنز مي‌باشد.

نكات جالب درباره اشك و گريه: 
1- به غير از انسان‌ها برخي معتقدند فيل‌ها و گوريل‌ها نيز مي‌توانند گريه كنند اما نه به پيچيدگي گريه انسان‌ها. حيوانات ديگر اغلب هنگام درد كشيدن، وارد شدن اجسام خارجي در چشم‌ها و يا خشك شدن چشم‌ها دچاراشك ريزش مي‌شوند. حيوانات (به ويژه نوزادان آن‌ها) به صورت آوايي و مانند نوزادان تازه متولد شده گريه مي‌كنند بدون توليد اشک.

2- غدد اشكي روزانه در حدود 2 قاشق پر چاي خوري اشك توليد مي‌كنند.
3- هر پلك زدن (باز و بسته كردن چشم) در حدود 100-150 ميلي ثانيه بطول مي‌انجامد. انسان‌ها به طور متوسط هر 2 تا 10 ثانيه يكبار و 10 بار در دقيقه پلك مي‌زنند.
4- شور بودن اشك عمدتا به علت وجود كلرايد سديم و پتاسيم در اشك ميباشد. ميزان نمك موجود در اشك با ميزان نمك پلاسماي خون برابراست.
5- از آنجايي كه جنين نيز در درون رحم قادر به گريه كردن است بنابر اين گريه كردن نمي‌تواند يك رفتار آموختني باشد. امّا فرهنگ، سن، جنسيت، فرآيند اجتماعي شدن، شخصيت، روابط و بافت اجتماعي همگي مي‌توانند در شكل بيان گريه تعيين كننده باشند.
6- HP  اشك اندكي قليايي و خود اشك ترش و شور مزه مي‌باشد.
7- گريه كردن در برخي فرهنگ‌ها عملي كودكانه و غير موقّر محسوب شده و گريستن در انظارعمومي تقبيح مي‌گردد. مهم این است که چقدر نگاه دیگران و تکرارا الگوهای تکرار اشتباه در میزان و نحوه گریه کردن ما مؤثر است.
8- علت اشك ريزش هنگام خميازه كشيدن و يا خنديدن وارد شدن فشار به غدد و كيسه اشكي مي‌باشد. علت ديگر آن مي‌تواند اين مسئله باشد كه غدد اشكي تحت كنترل سيستم عصبي خود مختار مي‌باشند. اين سيستم عصبي تمام كاركردهاي غيرارادي را كنترل مي‌كند. هنگامي كه اين اعصاب تحريك مي‌شوند(هنگام خميازه) غدد اشكي نيز اندكي تحريك مي‌گردند.
9- بسياري از افراد به علت مبتلا بودن به خشكي چشم قادر به گريه كردن نمي‌باشند. اما دراختلال ديگري كه در پي آسيب به مغز ايجاد مي‌گردد فرد مبتلا ممكن است بطور مداوم براي ساعت‌ها بدون علت گريه كند. (به راستی که گریه متعادل، یک نعمت است)
10- علت سوزش و اشك ريزش چشم‌ها هنگام خرد كردن پياز به علت وجود آنزيم‌ها و آمينو اسيد سولفوكسايد موجود در سلول‌هاي پياز مي‌باشد. آمينو اسيد سولفوكسايد توسط آنزيم‌هاي پياز به سولفينيك اسيد تبديل مي‌شود، كه بسيار ناپايدار بوده و فوراً به گازي فرار تبديل مي‌گردد. هنگامي كه اين گاز با آب درون چشم (اشك) تركيب مي‌گردد توليد اسيد سولفوريك ملايمي را مي‌كند كه باعث سوزش و اشك ريزش مي‌شود. با افزايش توليد اشك بدن سعي مي‌كند تا اسيد سولفوريك را رقيق و از چشم‌ها بشويد. 

عوامل مختلف گریه كردن از نظر اسلام:
1- گاهی گریه نشانگر عجز و زبونی است مثل گریه‌ی شخص ناتوان، در برابر ظالم كه در این نوع از گریه، گریه کننده با گریه‌اش تقاضای دلسوزی از طرف ظالم را دارد. در احادیث این چنین گریه‏ای مورد تأیید نیست، و ما معتقدیم که: اشک کباب موجب طغیان آتش است.
2-  گاهی هم گریه بخاطر ترس از آینده تاریک و ابهام در آن است‏، چه اینکه گفته‏اند: گریه شمع از برای ماتم پروانه نیست صبح نزدیک است و در فکر شب تار خود است که این هم در احادیث و رفتار اسلامی جایی ندارد.

و اما گریه بر امام حسین(ع) نه این است و نه آن؛ بلکه گریه‏ای است که نمایانگر پیوند عاطفی با اهداف ابا عبدالله(ع) می‏باشد.
توضیح اینکه: انسانی که قلبش از سنگ نیست و عاطفه دارد؛ نمی‏تواند قطرات اشک را بر گونه بچه یتیمی ببیند که در هوای سرد برفی زمستان بخاطر نداشتن سرپناهی، گریه می‏کند. اگر در این مورد دلمان بسوزد؛حکایت از انسانیت ما دارد، حکایت از این دارد که از انسانیت بیگانه نیستیم و پیوندی با انسانیت داریم.
حال اگر کسی بر مظلومیت و ظلمی که بر ابا عبدالله رفته، گریه کند این حکایت می‌کند از اینکه من خود را از حسین (ع) و هدفش جدا نمی‏دانم و ظلم بر او و خاندانش را ظلم بر خود تلقی می‏کنم و محزون می‏شوم‏. انسانی که هیچگونه ارتباطی بین خود و شخص دیگر قائل نیست برای او دلسوزی هم ندارد.
به هر حال این گریه نوعی اعلام وفاداری به امام و اهدافش می‏باشد، آن هم پیوند عاطفی که یاد امام حسین(ع) را همیشه زنده نگه می‏دارد و خود می‏تواند انسان را متحرک کند و به هدف امام حسین(ع) نزدیک کند. گریه برای اهل بیت جدای از اینکه برکات معنوی و اثرات روحانی خاصی که دارد شامل دیگر اثرات هم هست.
1- در قدم اول گریه برای اهل بیت به خودی خود نوعی ابراز محبت و مودت هست. ما با سوگواری و اشکمان برای اهل بیت علیهم السلام عشق و محبت قلبیمان را به منصه ظهور می‌رسانیم. همان طور که تمام مسلمانان عالم می‌دانند مودت به اهل بیت علیهم السلام از دستورات الهی است كه در قرآن آمده:

قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى بگو: من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى‏کنم جز دوست ‏داشتن نزدیکانم [= اهل بیتم‏]؛ در این آیه شریفه لفظ مودت آمده، حال برای روشن شدن معنای دقیق آیه و وجه استفاده آن باید تفاوت محبت با مودت مشخص شود. مودت هم معنی محبت است ما با اندکی تفاوت.

تفاوت مودت با محبت در این است که محبت شامل عشق و ارادت قلبی می شود اما مودت، محبت و عشق قلبی به اضافه ابراز و نشان دادن این محبت. لذا باید برای اهل بیت علاوه برداشتن محبت مکنون و مضمر آن را به ظهور نشاند و به دیگران این عشق زیبا و آسمانی را عیان کرد. پس گریه و اشک ما که برخواسته از ارادت و عشق ازلی و ابدی ما دلسوختگان است خود ابراز محبت و مودتی است که خداوند ما را ارشاد به این کار نموده است.

فَلْيَضْحَكُواْ قَلِيلًا وَ لْيَبْكُواْ كَثِيرًا جَزَاءَ  بِمَا كاَنُواْ يَكْسِبُون‏(82 توبه)  پس به سزاى آنچه كسب مى‏كردند بايد كم بخندند و بسيار بگريند
2-  گریه برای اهل بیت یک نوع پل ارتباط عاطفی بین ما و آن‌هاست. وقتی ما برای ایشان اشک می‌ریزیم یک ارتباط عاطفی و انس قلبی با اهل بیت (ع) به صورت قهری و جبری پیدا می‌کنیم. از آن طرف هر چه انسان در محبت اهل بیت (ع) پیش رود در ایمان به خدا پیش رفته است. چرا که دین چیزی غیر از محبت نیست و محبت اهل بیت محبت الله است.

امام باقر علیه السلام به یکی از اصحاب خود فرمودند:

آیا دین چیزی غیر از محبت است؟ آیا نمی‌بینی سخن خداوند : (بگو: اگر خدا را دوست می‌دارید، از من پیروى کنید! تا خدا (نیز شما را دوست بدارد؛ و گناهانتان را ببخشد؛ و خدا آمرزنده مهربان است.
به هر حال گریه بر امام حسین گریه بر شخص امام نیست بلکه گریه بر ظلمی است که بر مذهب و اسلام رفته است یا به عبارت دیگر گریه بر مظلومیت شجره طیبه‌ای است كه از آب زلال حیات بخش محروم شده و از تشنگی له‌له می‌زند و تنها راه ارتزاق آن قطرات اشك عاشقان است. به قولی می‌گویند در آزمایشات دانشمند ژاپنی قطره اشكی كه برای امام حسین ریخته می‌شود ساختمان ملكولی آن شبیه قطره خون است.

ثواب گریه کردن برای امام حسین (ع)

 یکی از روایاتی که در زمینه‌ی ثواب گریه بر حسین (ع) نقل شده است روایت ریّان بن شبیب از حضرت ثامن الائمه امام رضا (ع)است، که به این شرح می‌باشد: 
روز اول محرم خدمت امام رضا(ع) رسیدم فرمود: «ای پسر شبیب، روزه داری؟»

عرض کردم نه.

پس امام گفت: «به درستیکه این روز، روزی است که زکریّا پروردگارش را خواند و گفت: پروردگارا فرزند پاکیزه‌ای به من عطا کن که تو شنونده دعایی. 
پس خدا دعایش را اجابت فرمود و به امر پروردگار فرشته‌ها زکریّا را که در محراب عبادت ایستاده بود مخاطب قرار داده و گفتند که (خدا تو را مژده می‌دهد به یحیی.)  پس کسی که روزه بدارد این روز و سپس دعا کند خدا دعایش را مستجاب می‌فرماید چنانکه دعای زکریّا (ع) را مستجاب فرمود.»
آن حضرت سپس فرمودند: «پسر شبیب. به درستی که محرم ماهی است که اعراب جاهلیّت بخاطر احترامش ظلم و ستم و کشت و کشتار را در آن ماه حرام کرده بودند و این امّت با اینکه به حرمت این ماه آشنایی داشت معهذا احترام پیامبر خود را رعایت نکرد و در این ماه فرزندان پیامبر خود را کشتند و زنانشان را اسیر نمودند و اموالشان را غارت کردند پس خدا هرگز آن‌ها را نیامرزد.
پسر شبیب! اگر می‌خواهی برای چیزی گریه کنی پس برای حسین بن علی بن ابیطالب(ع) گریه کن که او را ذبح کردند همانطور که گوسفند را ذبح می‌کنند و از اهل بیت او هم هیجده نفر را با او به شهادت رساندند که در روی زمین مثل و مانند نداشتند، و به تحقیق هفت آسمان و زمین برای شهادت آن حضرت گریه کردند، و چهار هزار فرشته برای یاری او از آسمان فرود آمدند، امّا وقتی رسیدند که حسین (ع) کشته شده بود لذا این فرشتگان پریشان مو و گرد آلود اطراف قبر حسین معتکفند تا قائم ما قیام کند آنگاه او را یاری خواهند کرد و شعار آن‌ها یا لثارات الحسین است (ای انتقام گیرندگان خون حسین). 
پسر شبیب، پدرم برایم حدیث فرمود از پدرش، از جدّش که وقتی جدّم حسین به شهادت رسید از آسمان خون و خاک سرخ بارید. 
پسر شبیب، اگر برای حسین چنان گریه کنی که اشک‌هایت بر گونه‌هایت جاری شود خداوند همه‌ی گناهان کوچک و بزرگ تو را می‌آمرزد؛ اندک باشد یا بسیار. 
پسر شبییب، اگر تو را خوشحال می‌کند که به هنگام ملاقات با خدا گناهی نداشته باشی پس حسین علیه السلام را زیارت کن، پسر شبیب، اگر می‌خواهی در غرفه‌های بهشتی با پیامبر اکرم (ص) باشی بر قاتلان حسین لعنت فرست. 
پسر شبیب، اگر می‌خواهی ثواب شهدای کربلا نصیبت شود هنگامی که یاد شهدای کربلا را می‌کنی بگو: کاش من هم با آن‌ها بودم و از فوز و سعادت بزرگ بهره‌مند می‌شدم. 
پسر شبیب! اگر می‌خواهی که در بهشت با ما باشی در بالاترین درجه‌ها و مرتبه‌ها پس به حزن و اندوه ما محزون و اندوهناک باش و به خوشحالی و شادی ما شاد و خوشحال، و ولایت و دوستی ما را بپذیر، که اگر مردی سنگی را دوست خود گیرد و به او تولیّ جوید خدا در روز قیامت او را با سنگ محشور فرماید.»

آیا گریه کردن برای مرده باعث بخشودگی گناهان او است؟

مستحب است در مفارقت از مؤمن، برای او بگریند اما این گریه نباید به جزع و بی‏قراری بیانجامد.
با بررسی تاریخ اسلام به شواهد درباره گریه کردن اهل‏بیت(ع) در فراق عزیزان خود برخورد می‏کنیم که می‏تواند الگویی مناسب برای هر مسلمان باشد. مثلاً نقل شده که پیامبر مکرم اسلام در وفات حضرت ابوطالب و نیز همسر خود خدیجه کبری می‏گریست و بعدها هرگاه به یاد حضرت خدیجه می‏افتاد متأثر می‏شد و دعا می‏کرد:«خدایا خدیجه را بیامرز»

یا نقل شده حضرت زهرا(س) بر مزار عمویشان حضرت حمزه می‏رفت و ساعت‏ها در آن جا عزاداری، گریه و ندبه می‏نمود، همچنین آن حضرت در فراق پدر بزرگوارشان ناله‏ها و گریه سر داد یا می‏خوانیم که حضرت علی(ع) در هنگام وفات حضرت زهرا به شدت گریست و صورت بر خاک قبر نهاد به طوری که اشک دیدگان حضرت با خاک آغشته شد. یا گریه اباعبدالله‏الحسین(ع) در شهادت برادران، فرزندان و اصحاب و نیز گریه حضرت زینب(س) بر کنار نعش به خون غلتیده برادر... تا گریه‏های صبح‏گاهی و شامگاهی مولایمان حضرت مهدی(عج) در مصیبت جدشان مشهور است.
درباره سایر مردم نکته قابل توجه این است که فوت عزیزان عامل تنبه و بیداری ایشان است و روان شدن اشک و تأثرات روحی سبب می‏شود پرده‏های غفلت دریده شود، هر چقدر تألمات و تأثرات شدیدتر باشد، انسان بهتر می‏تواند به مشاهده و مناظره حقیقت عالم بپردازد. اساتید اخلاق معتقدند کسانی که از یاد مرگ غافلند همچون کسانی هستند که در خانه‏ای با دیوارهای ضخیم به سر می‏برند به طوری که هرگز طرف دیگر دیوار (مرگ) را نمی‏توانند درک کنند و ببینند؛ یاد مرگ، تضرع، گریه و زاری این دیوارهای قطور و ضخیم را به شفاف می‏نماید تا شخص با وضوح آن طرف حیات خود را ببیند و دل از جهان برکند و متوجه شود که دیر یا زود می‏بایست رخت بربندد و در نتیجه مهیّا شود.
و نیز وقتی سرشک غم از دیدگان جاری می‏شود، اتصال با عالم غیب برقرار می‏گردد، لذا توصیه شده اگر حالت تأثر و شکستگی دل به شما دست داد، آن حال را غنیمت بشمارید ودعا کنید که انشاءالله به اجابت نزدیک است. مردم نیز عموماً ناخواسته وقتی متأثر می‏شوند درباره دیگران -حتی در مورد افراد ناشناس- طلب خیر می‏نمایند این دعا و توجه باطنی مسلماً از قوانین و سنن الهی پیروی نموده و سبب بهبود حالات مرده و خود بازمانده می‏شود و شاید این مهمترین تأثیر اشک و گریه بر مفارقت احبّا، دوستان و سایر مردم باشد. در مجموع هیچ مانعی برای ابراز احساسات وعواطف قلبی و ریختن اشک در فراقت یاران وجود ندارد.
برای این که درباره موضوع مورد بحث اطلاعات و معارف بیشتری کسب نمایید به احوالات امام سجاد(ع) بعد از شهادت پدر بزرگوارشان توجه نمایید.
«اما آن چه که برای مرده ثواب دارد، دعای خیر و طلب آمرزش و عفو از درگاه خداوند است، بنابراین برای شادی روح مرده، احسان وانفاق و هدیه مادی و معنوی فرستادن در حق وی بسیار مؤثر است و در کنار این گریه همراه با رضا به قضای الهی و حمد و شکر بر قضای خدای سبحان و گفتن استرجاع «انا لله و انا الیه راجعون» و درخواست صبر بر تحمل مصیبت ثواب دارد.

انسانی که از دنیا می‏رود تا هنگامی که در عالم برزخ است و هنوز قیامت بر پا نشده باشد، کارهای خیری که برای او انجام می‏دهند به صورت هدیه به او می‏رسد و چه بسا مورد غفران و بخشش نیز واقع شده و یا موجب تعالی و تکامل روح او می‏شود. در این باره روایات و احادیث زیادی نقل شده است. به عنوان نمونه چند مورد اشاره می‏شود.
امام صادق(ع) فرموده است:«یدخل علی المیت فی قبره الصلاة والصوم والحج والصدقة والبر والدعاء و یکتب اجره للذی یفعله و للمیت؛ نماز و روزه و حج و صدقه و نیکی و دعا در قبر میت داخل می‏گردد و پاداش آن اعمال علاوه بر این که برای کسانی که آن‌ها را انجام می‏دهد هست برای میت نیز خواهد بود»، (المحجة‏البیضاء، ج 3، ص 42).
پیامبر اکرم(ص) می‏فرماید:«... لیدخل علی قبور الاموات من دعاء الاحیاء من الانوار مثل الجبال؛ دعای زندگان به صورت کوه‏های نور بر قبرهای مردگان داخل می‏گردد»، (المحجة‏البیضاء، ج 3، ص 341).
علاوه بر این اعمالی که برای او انجام می‏دهند نتایج و ثمرات اعمال و کارهایی را نیز که خودش انجام داده بعد از مرگش به او می‏رسد. امام صادق(ع) فرموده است:«ستّ خصال ینتفع بها المؤمن من بعد موته:ولد صالح یستغفر له و مصحف یقرأ فیه و قلیب یحفره و غرس یغرسه و صدقة ماء یجریه و سنة حسنة یؤخذ بها بعده؛ شش چیز است که بعد از مرگ مؤمن به او سود می‏رساند. فرزند صالح و شایسته‏ای که برای او دعا و طلب آمرزش کند. قرآنی که تلاوت شود. چاهی که حفر کرده و درختی که غرس نموده و آبی را که جاری ساخته و روش و سنت پسندیده‏ای که پس از او مورد عمل قرار گیرد»، (بحارالانوار، ج 6، ص 293).

 منابع: جستجو در اینترنت( خبرگزاری ایسکا، سایت نیک صالحی و ...)ـ

جمع آوری و ویرایش: مهرنوش بیوک افشاری